Docent Fakulteta političkih nauka u Beogradu Stefan Surlić ocenio je da popis stanovništva na Kosovu predstavlja još jednu propušteno priliku za normalizacijom odnosa između srpske i albanske strane, ali i dalju manipulaciju sa brojem stanovnika, kako Srba tako i Albanaca.
„Pored toga što ne postoje prihvatljivi društveno-politički uslovi za održavanjem popisa, pre svega na severu, situacija je dodatno zakomplikovana svesnom namerom Prištine da kroz popis dodatno diskriminiše srpsku zajednicu”, naveo je Surlić.
On je ukazao da korišćenje popisa stanovništva za popis ratne štete vodi ka politizaciji čitavog procesa.
„Kada se uzme u obzir najava Prištine da će tužiti državu Srbiju može se pretpostaviti da će upravo ovi podaci biti jedan od glavnih argumenata”, naveo je Surlić za Tanjug.
Surlić podseća da poslednji popis stanovništva na Kosovu 2011. nije održan u četiri opštine na severu, dok su ga Srbi južno od Ibra uglavnom bojkotovali na poziv Beograda.
Prema popisu stanovništva iz 2011. godine, ukupan broj stanovnika na Kosovu je oko 1,8 miliona, od čega oko 25.000 Srba koji su prihvatili rad popisivača.
„Ovogodišnji popis će se završiti za nešto više od 10 dana i predstavljaće još jednu propuštenu priliku za normalizacijom odnosa između srpske i albanske strane. Dešavanja na severu u poslednje dve godine obesmislili su bilo kakav vid saradnje između srpske zajednice i institucija Prištine”, kazao je Surlić.
On je dodao da pored toga što ne postoje prihvatljivi društveno-politički uslovi za održavanjem popisa, pre svega na severu Kosova, situacija je dodatno zakomplikovana svesnom namerom Prištine da kroz popis dodatno diskriminiše srpsku zajednicu.
„Najpre, proceduralno upitnici sadrže niz jezičkih nepravilnosti i nejasnoća. Tako se za reč ‘domaćinstva’ u svim dostupnim upitnicima koriste termini, ‘porodične ekonomije’ ili ‘familijarne ekonomije’, kao i reč ‘ortodoksno’ za ‘pravoslavno’. Na pojedinim mestima su postavljena čitava pitanja neprilagođena srpskom jeziku i ujedno nerazumljiva. ‘Koji je glavni razlog vašeg odsustva iz vašeg uobičajenog stanovanja?’. U jednom od formulara u polju u kojem se građani izjašnjavaju o ‘porodičnom statusu’ ponuđeni su vrlo čudni odgovori ‘Muškarac/Žena sa krunom’ i ‘Muškarac/Žena bez krune’, ‘dete muškog partnera’, ‘dete ženskog partnera’”, naveo je Surlić.
On kao drugi problem vidi u činjenici što popis uključuje i ratnu štetu.
„Ovo je prvi put da se na Kosovu prikupljaju podaci o ratnoj šteti, a građani imaju opciju da štikliraju da li je vrednost imovine koja im je uništena – do 10.000 evra, između deset i 20 hiljada evra, u rasponu od 20.000 do 40.000 ili više od 40.000 evra. S jedne strane, ljudi mogu proizvoljno da kažu da su pretpreli neku materijalnu štetu i nije predviđen nikakav mehanizam provere podataka koji će biti prikupljeni. S druge strane, nije osmišljena metodologija – kakva će biti dokazivanja i koja su to dokazna sredstva za finalnu verifikaciju načinjene štete”, istakao je Surlić.
On je ukazao i da je popis ratne štete ograničen na period do 11. juna 1999.
„Iako su pripadnici srpske zajednice, Goranci i Romi bili suočavani sa sistemskim uništavanjem imovine nakon tog perioda pa sve do 17. marta 2004. godine. Civilno društvo na Kosovu je godinama zahtevalo da taj period bude od 1. januara 1998. do 31. decembra 2000, odnosno da se obuhvati i posleratni period u kojem je bilo stradanja”, istakao je Surlić.
Naglašava da korišćenje popisa stanovništva za popis ratne štete, pa čak i stradalih tokom konflikta vodi ka politizaciji čitavog procesa.
„Kada se uzme u obzir najava Prištine da će tužiti državu Srbiju, pretpostavka je da će upravo ovi podaci dobijeni popisom biti jedan od glavnih argumenata. Ciljani period popisa ratne štete koji ne uključuje nealbance ima za cilj nastavak jednostranog pogleda na prošlost u kome Srbi nemaju prava da imaju status ‘žrtve’”, smatra Surlić.
Komentarišući najavu da bi Srbi mogli da budu suočeni sa posledicama neučestvovanja u popisu stanovništva, Surlić navodi neke.
„Prva je da se dodela budžeta opštinama zasniva na broju opšte populacije, odnosno broju manjinskog stanovništva. To znači da popis Srba igra važnu ulogu u raspodeli sredstava za opštine u kojima oni čine većinu”, kazao je Surlić.
Komentarišući tvrdnju premijera Aljbin Kurti da se samo kroz popis može saznati koliko je nekim sredinama na Kosovu potrebno vrtića, škola, kulturnih i sportskih prostora, ali i socijalnih i zdravstvenih ustanova, Surlić kaže da se ovakva izjava može protumačiti i kao najava obračuna sa zdravstvenim i obrazovnim sistemom u srpskim sredinama koje Priština smatra „paralelnim” i „nelegalnim”, a nakon popisa možda i „nepotrebnim”.
„Druga posledica je da oni koji odluče da se ne popišu mogu se suočiti i sa kaznama koje su predviđene zakonom: od 30 do 2.000 evra. Kazne za privrednike su još veće i idu do 20.000 evra. Iz kosovske agencije za statistiku su istakli da su popisivači u obavezi da tri puta obiđu isto domaćinstvo, kao i da su prilikom posete domaćinstvima, popisivači dužni da ostave obaveštenje da su dolazili i da nikoga nisu zatekli”, naveo je Surlić.
On je dodao da je velika opasnost bojkota jačanje tvrdnji da Srba ima mnogo manje nego što se navodi u procenama i da su samim tim zagarantovana politička prava koja bar normativno imaju – prevelika. Takođe, da je izlišno formiranje institucionalnog okvira zvanog Zajednica srpskih opština.
„Drugi izazov je da se popis može predstaviti kao jaz između ‘pobunjenih’ Srba sa severa i ‘integrisanih’ Srba u centralnim delovima Kosova. Tako je direktor Agencije za statistiku izjavio da se Srbi južno od Ibra ‘masovno popisuju’, dok na severu ‘imaju poteškoće’”, smatra Surlić.
On je rekao da popisi na Kosovu imaju dug istorijat manipulacije brojkama.
„Poslednji popis koji nisu bojkotovali ni Srbi ni Albanci održao se 1981. kada je utvrđeno da na Kosovu živi 1,58 miliona stanovnika od čega su Srbi činili 209.497. Već 1991. zbog bojkota od strane albanske zajednice Savezni zavod za statistiku pribegava proceni od 1,97 miliona od čega su Srbi činili 194.190. Uprkos većinskom bojkotu srpske zajednice, deluje da popis iz 2011. kao prvi postkonfliktni registar stanovništva daje tačnu brojku ukupnog broja Albanaca još od 1981. godine”, istakao je Surlić.
Dodao je da mnogi postavljaju pitanje da li je ta brojka tačna s obzirom na veliki broj iseljenika.
„Takođe, u velikoj meri se manipulisalo i sa brojem Srba koji su ostali na Kosovu i onih koji su raseljeni zbog posledica rata. Trenutni broj raseljenih lica sa Kosova prema podacima Komesarijata za izbeglice i migracije iznosi 196.140 lica, što je nešto veća brojka od popisanih 187.129 tokom 2000. u saradnji sa Visokim komesarijatom Ujedinjenih nacija za izbeglice (UNHCR)”, naveo je Surlić.
