PEČATI, TRAJAN TRAG U ISTORIJI: Izložba Arhiva Vojvodine u Budimpešti, još jedno svedočanstvo o životu Srba u Austrougarskoj
U TEKELIJANUMU, zadužbini najvećoj izvan Srbije, a ugneždenoj u centru Budimpešte, koju je rodu svome 1838. godine darovao prvi srpski doktor prava Sava Tekelija (Arad, 1761 – Pešta, 1842) da se u njoj školuju siromašni i najbolji srpski đaci i studenti iz svih krajeva, preksinoć je otvorena izložba “Pečati” iz fondova Arhiva Vojvodine u Novom Sadu.
Foto Arhiv Vojvodine
Sedamdeset najreprezentativnijih pečata, razastrtih na četrdeset panoa, svedoči o pravnom i kulturnom sistemu u kojem su živeli i Srbi 19. veka na prostoru Bačke u nekadašnjoj Habzburškoj, a od 1867. u Austrougarskoj monarhiji.
Postavku, koja će trajati do 20. oktobra, u prusustvu visokopreosvećenog mitropolita budimskog i temišvarskog Lukijana, svečano je otvorio direktor vojvođanskog Arhiva dr Nebojša Kuzmanović.
– Pečati i pečatnjaci su svojevrsni dokazi vremena i društva u kojem su nastali, i važni su za izučavanje različitih segmenata političke i kulturne istorije jednog naroda – kazala je za “Novosti” autorka postavke Danijela Branković, arhivski savetnik, koja je za ovu izložbu probrala pečate, svedoke istorije Srba, Nemaca, Mađara, Bunjevaca, Slovaka, Rusina i drugih naroda koji su živeli na teritoriji Bačko-bodroške županije u 19. veku.
Otvaranje izložbe privuklo mnogo posetilaca, Foto Eparhija budimska
U negdašnjoj Bačkoj, dok je još bila deo “žuto-garne monarhije” kako je pesnik Laza Kostić oslovljavao Habzburšku i Austrougarsku monarhiju, smrt velikodostojnika nije se oglašavala zastavama na pola koplja već – crnim voštanim pečatom. Jedan takav potiče iz 1847. godine sa obeležjima tadašnjeg i današnjeg Novog Sada: tri kule, valoviti Dunav i golub sa maslinovom grančicom. Pečat je utisnut i izrezan povodom smrti Nadora (palatina), velikodostojnika sa mađarskog dvora.
Simboli na pečatima svedoče najčešće o sistemu vrednosti jednog društva u određenom vremenu i odnosima koji su u njemu vladali. Stoga su vredan izvor svim naraštajima istoričara.
– Pečati nam govore da je austrijska vlast, u pravnom smislu vodila računa i o drugim narodima. Imamo pečate ispisane na latinskom, kasnije na nemačkom i mađarskom, a posle toga i na srpskom jeziku. Pečati Deronja i Tovariševa ispisani su ćirilicom jer su Srbi te, 1850. godine, bili većinski živalj u tim mestima – otkriva nam autorka.
SVEČANO Dr Nebojša Kuzmanović, mitropolit Lukijan i Danijela Branković (prva zdesna), Foto Eparhija budimska
Otvaranju postavke “Pečati” prisustvovali su prvi savetnik Ambasade Srbije u Mađarskoj Ivana Kunc, potpredsednik Samouprave Srba u Mađarskoj Milan Đurić, direktor Srpskog instituta Pera Lastić, upravnik i kustos Srpskog crkvenog muzeja u Sentandreji Kosta Vuković, prof. dr Marko Štefan Peters sa Andraši Univerziteta i prof. dr Aleksandar Urkom sa ELTE Univerziteta.
Okrugli ili elipsasti
SFRAGISTIKA pravi jasnu razliku između pečata i negativa pečatnjaka kojim je pečat otisnut. Pečatnjak je od čvrstog materijala, najčešće metala, kamena ili dragog kamenja.
Pečat je najčešće okruglog ili elipsastog oblika sa nekim simbolom u sredini. Primena pečata kao administrativnog sredstva postojala je u najstarijim civilizacijama. Služio je kao sredstvo za overu nekog javnog spisa.
Pomoć eksperata Sentandreji
UOČI izložbe u Sentandreji, dvadesetak kilometara severozapadno od Budimpešte, potpisan je protokol o saradnji Arhiva Eparhije budimske i Arhiva Vojvodine. Eksperti-arhivari iz Novog Sada pretočiće sve svoje bogato iskustvo u sređivanje arhivske građe nad kojom bdi Eparhija budimska.
