Nakon podizanja optužnice protiv visokih vojnih starešina Hrvatskog ratnog vazduhoplovstva, komandanata avijacijskih jedinica koje su izvršile naređenje za vatreno dejstvo po kolonama izgnanika iz „Oluje”, ostala je nerasvetljena cela istina o pravnoj, političkoj, vojnoj i sociološkoj prirodi ovog čina.
Optužnica za zločin na Petrovačkoj i Prijedorskoj cesti, protiv Vladimira Mikca, Zdenka Radulja, Željka Jelenića i Danijela Borovića, kao mrtvo slovo na papiru, već više od godinu i po dana, stoji u sudu. Suđenja nema jer sudije za ratne zločine odbijaju da hrvatskim pilotima sude u odsustvu po optužbi da su ubili 13 srpskih civila. Zakon nalaže da sud mora da utvrdi da optuženi nisu dostupni našim državnim organima.
Hrvatsko Ministarstvo pravde primilo je optužnicu diplomatskim putem, ali je odbilo da je prosledi svojim državljanima i da na bilo koji način sarađuje sa Srbijom. Tako piloti do danas formalno nisu ni upoznati da su optuženi za ratni zločin. Srpske sudije iz krivičnog vanpretresnog veća Višeg suda, odlukom da se suđenje u odsustvu i ne razmatra dok ih Hrvatska ne obavesti da su optužnice uručene, dopustile su da im to bude opravdanje da ne sude hrvatskim domobranima.
Na godišnjicu ratnog zločina u akciji „Oluja”, prošlog avgusta, predsednik Srbije Aleksandar Vučić posetio je mesto zločina na Petrovačkoj cesti i poručio da smrt dece ne sme ostati nekažnjena. Očekivao se napredak u sudskom procesu. Još jedna godina je prošla, a suđenja nema.
U međuvremenu u diplomatskim kuloarima moglo se čuti da Hrvatska traži da se u Beogradu ne sudi hrvatskim pilotima, a zauzvrat nudi obustavu postupka za bombardovanje Banskih dvora, odnosno pokušaj ubistva Tuđmana, za šta su okrivljeni general Ljubomir Bajić i oficiri JNA.
U vertikali odgovornosti za ratni zločin, kako kaže advokat Dušan Bratić, zastupnik žrtava s Petrovačke ceste, nema nevinih, već razlika postoji samo po stepenu krivice i pobudama.
– Rasvetljavanje ovih okolnosti je društveno nužno jer analizom prošlosti i podsećanjem jedan narod sprečava da mu se istorija ponavlja. Dokumenti Hrvatske vojske i države, audio i video zapisi i drugi dokazi daju uvid u ovaj zločin, koji je imao veću ulogu nego što je naše društvo do danas spoznalo – ukazuje Bratić.
Dok je srpski narod napuštao svoje domove u Hrvatskoj, nakon što je 7. avgusta 1995. godine tamošnji ministar obrane Gojko Šušak objavio odluku o prestanku operacije „Oluja”, u dubini teritorije BiH, na 63. kilometru na Petrovačkoj i 12. kilometru na Prijedorskoj cesti, vazduhoplovnim ubojnim sredstvima namenjenim za uništavanje žive sile, a ne oklopne tehnike, u naletu aviona jednim manevrom, izvršeno je vatreno dejstvo po središnjem delu kolone putničkih i transportnih civilnih vozila.
– Prednji deo kolone panično je ubrzao kretanje, a potom, nakon prestanka napada, i preostali deo kolone. Izbeglice su imale logičnu nameru da se što pre udalje od dometa hrvatske vojske. Pala je krv na cestama, ali ne na hrvatskim. Do sada je utvrđeno da je ubijeno 13 civila, među njima četvoro dece i trudnica, a ranjeno je 25 osoba. I to nije konačan epilog – podseća advokat.
Na Petrovačkoj i Prijedorskoj cesti su ubijeni Darinka Drča (68), Mika Kovačević (83), Krstan Vuković (45), Branko Stijelja (72), Mirko Stijelja (34), trudnica Mirjana Dubajić (21), Jovica Drča (šest), Darko Vuković (13), Nevenka Rajić (12), Žarko Rajić (10), Marta Galogaža (60), Rade Galogaža (40) i Mile Malobabić (42). Ranjeni su: Josipa Drča, Dušan Drča, Duško Ivaneža, Milica Ivaneža, Jovica Piplica, Ante Vitas, Dušan Beslać, Mara Beslać, trudnica Vedrana Stijelja, Obrenko Vuković, Dušan Drakulić, Vida Galogaža, Zorka Galogaža, Soka Malobabić, Suzana Ljubišić, Smilja Lajšić, deca Željko Drča (13), Duška Drča (devet), Zorica Beslać (osam), Rajko Galogaža (10), Goran Galogaža (12), Miloš Malobabić (14), Nikolina Krajčinović (11).
Prema izveštaju predsednika Vlade Hrvatske Nikice Valentića Franji Tuđmanu, od 17. avgusta 1995. godine, u toku i neposredno nakon operacije „Oluja” iz Hrvatske je izbeglo oko 350.000 Srba, a ne 220.000 ili 250.000, koliko srpski zvaničnici i mediji godinama pominju. Ukupno s operacijom „Bljesak”, kako navodi advokat Bratić, otišlo je oko 550.000 Srba od 587.000, koliko ih je bilo 1991. godine. Ostali žive u Zagrebu, Istri, Kalniku i Gorskom Kotaru.
– Ti ljudi su ostali bez svog životnog prostora, sami sa svojim gorkim sudbinama, rasuti kojekuda i uglavnom u bedi i sirotinji, bez satisfakcije i preko potrebne duševne hrane, elementarne pravde. Poniženi. A sa njima i ceo srpski narod lišen istine i sa oreolom kolektivne krivice za razaranje Jugoslavije, pa i genocid, koja mu je nametnuta falsifikovanjem istorije. Genocid nad jednim narodom, po tezi sociologa Horovica, može se dogoditi samo jednom u istoriji, jer se svaki sledeći pokušaj pretvara u građanski rat, što se u Hrvatskoj nakon genocida nad Srbima, Jevrejima i Romima u Nezavisnoj državi Hrvatskoj i potvrdilo 1990. i 1991. godine. S druge strane, ovakvo vođenje rata od strane Hrvatske, nečasne ratne lukavštine i etničko čišćenje s poslednjim simboličkim krvavim činom raketiranjem zbegova na teritoriji druge države, onemogućava nužno međusobno poverenje među narodima i njihovim vladama u miru. Tako postignut mir, isključivo po volji jedne strane, s vremenom može postati uzrok novog rata. Zato je vršenje pravde u miru, sudske krivične pravde koja izriče društveno moralnu osudu zločinačkog čina i previja psihičke rane, prvi u nizu uslova trajnog mira – zaključuje Dušan Bratić.
Deca u plamenu
Inspektor stanice milicije u Bosanskom Petrovcu Ratko Romić, koji je prvi stigao na lice mesta na Petrovačkoj cesti svedočio je pred istražnim sudijom Osnovnog suda u Banjaluci 10. aprila 1996. godine: „Iza ovog vozila bio je šleper koji sam obeležio slovom C i bio je potpuno u plamenu, a pozadi u tovarnom delu šlepera video sam, posmatrajući s jednog uzvišenja, da je vozilo natovareno nekim konzervama i blizu zadnjeg kraja sam video dvoje dece zahvaćene plamenom koja su gorela. Ne bih mogao da procenim kog su pola bila ta deca niti kog uzrasta, samo znam da su bila deca, nisam čuo da vrište, što znači da su već bila mrtva. Od ovog prizora sam se onesvestio jer mi je pripala muka tako da su me kolega i drugi koji su se tu zatekli morali osvestiti, odnosno da mi ukažu pomoć.”
– Te konzerve su mesni naresci natovareni u Bosanskom Petrovcu u kamion koji je direktno pogođen raketom S-24 namenjenom za uništavanje žive sile. I dan-danas na tom mestu pored puta rasute su zarđale konzerve, a doskoro su se na licu mesta nalazili ostaci izgorelog kamiona i drugih putničkih vozila. Dan ranije na Kninskoj tvrđavi Tuđman je poljubio hrvatsku zastavu – navodi Bratić.
Hrvatska avijacija gađala sanitet u Ličkoj kaldrmi
Raketiranje kolone na Petrovačkoj i Prijedorskoj cesti nisu jedina dva dejstva Hrvatskog ratnog zrakoplovstva po izbegličkim zbegovima u „Oluji”. U Ličkoj kaldrmi, 7. avgusta u 18.10 časova, nakon što je načelnik artiljerije u Zbornom području Split, pukovnik Marko Rajčić, odbio naređenje admirala Davora Domazeta Loša da tuče topovima, dejstvovano je avijacijom po civilnoj koloni. U borbeni izveštaj lažno je upisano da je dejstvovano po skladištu ubojnih sredstava Srpske vojske Krajine, iako je prethodni dan Hrvatska vojska zauzela Ličku kaldrmu i produžila napred, a specijalnim snagama MUP-a predala teritoriju.
– U selu Dragotina na Baniji dejstvovano je po propisno obeleženom vojnom sanitetskom vozilu i tada su ubijena četiri civila hrvatske nacionalnosti, što se u Hrvatskoj verovatno i ne zna – kaže advokat.